Każdy obywatel Polski, niezależnie od miejsca zamieszkania, posiada szereg praw wynikających z Konstytucji RP oraz przepisów międzynarodowych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dla Polaków mieszkających za granicą, w tym m.in. w Wielkiej Brytanii.
1. Prawo do ochrony konsularnej
Każdy obywatel Polski ma prawo do pomocy konsularnej w sytuacjach takich jak:
- zagubienie lub kradzież dokumentów,
- aresztowanie lub zatrzymanie,
- wypadki losowe (np. hospitalizacja),
- zgon za granicą.
Kontakt do Konsulatu RP w Edynburgu:
https://www.gov.pl/web/wielkabrytania/konsulat-generalny-rp-w-edynburgu
Kontakt do Ambasady RP w Londynie:
https://www.gov.pl/web/wielkabrytania/ambasada-rp-w-londynie
2. Prawo do udziału w wyborach i referendach
Polacy mieszkający za granicą mają prawo głosować w:
- wyborach prezydenckich,
- wyborach parlamentarnych,
- referendach ogólnokrajowych,
- wyborach do Parlamentu Europejskiego.
Aby zagłosować, należy wcześniej zarejestrować się w spisie wyborców prowadzonym przez konsulat.
Szczegóły: https://ewybory.msz.gov.pl/
3. Prawo do posiadania polskich dokumentów
Polak za granicą może:
- wyrobić nowy paszport w konsulacie,
- uzyskać odpis aktu urodzenia, małżeństwa czy zgonu,
- zarejestrować dziecko urodzone za granicą.
Informacje nt. dokumentów:
https://www.gov.pl/web/wielkabrytania/sprawy-paszportowe-informacje-ogolne
4. Dostęp do edukacji i nauki języka polskiego
Dzieci obywateli polskich mają prawo do:
- uczęszczania do polskich szkół sobotnich,
- zdawania egzaminu z języka polskiego jako obcego,
- korzystania z materiałów edukacyjnych udostępnianych przez MEN.
Lista szkół polonijnych:
https://www.orpeg.pl/
5. Prawo do sądu i pomocy prawnej
Obywatel Polski może korzystać z:
- bezpłatnej pomocy konsularnej (w nagłych przypadkach),
- tłumacza sądowego w przypadku postępowania w obcym języku,
- adwokata lub radcy prawnego.
W Wielkiej Brytanii pomoc prawną można uzyskać także poprzez:
- Citizens Advice: https://www.citizensadvice.org.uk/
- Citizens Right Project: https://citizensrightsproject.org/
- Law Centres Network: https://www.lawcentres.org.uk/
6. Prawo do opieki zdrowotnej
Polacy przebywający legalnie za granicą (np. w UK z settled status) mają prawo do:
- korzystania z publicznej służby zdrowia (np. NHS),
- rejestracji u lekarza rodzinnego (GP),
- darmowych szczepień i badań profilaktycznych.
Informacje o NHS:
https://www.nhs.uk/
7. Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu
Polacy posiadający obywatelstwo UE (Polska) mają określone prawa w krajach członkowskich. W Wielkiej Brytanii, po Brexicie, obowiązuje system settled/pre-settled status:
Informacje o statusie rezydenta:
https://www.gov.uk/settled-status-eu-citizens-families
8. Prawo do powrotu do Polski
Każdy obywatel Polski ma prawo do powrotu do kraju w dowolnym momencie – bez względu na sytuację imigracyjną w kraju pobytu.
9. Wsparcie psychologiczne i społeczne
Polacy za granicą mogą korzystać z pomocy m.in.:
- organizacji polonijnych,
- grup wsparcia psychicznego,
- fundacji i stowarzyszeń.
Listę organizacji znajdziesz na stronie:
https://www.gov.pl/web/dyplomacja/organizacje-polonijne
Oraz:
https://fcaassociation.org/pomoc-dla-polakow-w-szkocji/
Przydatne kontakty
- 🇵🇱 Konsulat RP w Edynburgu: +44 131 556 00 09
- 🇵🇱 Konsulat RP w Londynie: +44 207 291 3520
- 🆘 Telefon alarmowy konsula: [na stronie danego konsulatu]
- 🇬🇧 Citizens Advice: 0800 144 8848
- 📧 Ambasada: londyn.amb.sekretariat@msz.gov.pl
FCA Association 